Zespół Dworski w Hawłowicach Górnych
Lamus,
dawny dwór obronny, w Hawłowicach Górnych jest jednym z
najcenniejszych zabytków architektury ziemi przemyskiej. Powstał
zapewne w 2 połowie XV wieku z inicjatywy ówczesnego właściciela
tej wsi podstolego przemyskiego Aleksandra Próchnickiego herbu
Korczak, jako prosta wieża mieszkalna, o co najmniej dwóch
kondygnacjach nadziemnych.
W
okresie renesansu wieża została zmodernizowana i zapewne nieco
rozbudowana przez kolejnego właściciela Stanisława Broniowskiego
herbu Tarnawa, dworzanina królów Zygmunta Starego i Zygmunta
Augusta, koniuszego i chorążego przemyskiego, posła do Porty
(+1582).
Za
jego czasów zostało założone w Sali przyziemia istniejące do
dzisiaj kolebkowe sklepienie z lunetami, które ozdobiły malowidła
o motywach roślinnych (na szwach sklepiennych) w laurowym wieńcu w
partii centralnej.
Miejscowa
tradycja, sięgająca początków XIX wieku upatruje w lamusie
całkowicie bezpodstawnie zbór ariański. Lamus był jednak obiektem
mieszkalnym a nie kulturowym, zaś wśród kolejnych właścicieli
nie znajdujemy odstępców od wiary katolickiej.
W
XVIII wieku obok tej starej budowli powstał nowy, odpowiadający
gustom epoki parterowy, drewniany dwór, z dwoma alkierzami
(czworobocznymi narożnikami mieszczącymi pokoje). Wznieśli go
kolejni właściciele Hawłowic Górnych, przybysze z ziemi rawskiej
Trzcińscy herbu Rawicz, którym Hawłowice zawdzięczają także
powstanie w 1683 roku zachowanej dotąd cerkwi. Stary dwór, zapewne
już wówczas pozbawiony górnej kondycji zaczął pełnić funkcje
pomocnicze, jako skarbiec – lamus. Po Trzcińskich dziedziczyli
Nieborowscy herbu Prawdzic, Komorowscy herbu Korczak, a od 1803 r.
Zaklikowiec herbu Topór. Z tą właśnie rodziną łączy się
modernizacja dworu, podobnie ocalałego do dzisiaj mieszkalnego
skrzydła oraz założenie romantycznego ogrodu.
W
1900 r. dwór hawłowicki nabył od Zaklików Eustachy Wolski herbu
Rola. Jego syn Roman zaadoptował w 1941 roku lamus na kaplicę,
dobudowując od zachodu prostokątne prezbiterium. W 1944 r. rodzina
Wolskich została wypędzona przez komunistów. Dwór stał jeszcze
do drugiej połowy l. 60, po czym został częściowo rozebrany
(ocalały jedynie dziewiętnastowieczne skrzydła mieszkalne i
południowy alkierz). Cudem uniknął rozbiórki lamus, służący
miejscowej spółdzielni rolnej za magazyn wody mineralnej.
W
2002 r. pozostałości dworu z parkiem i lamusem zostały odkupione
przez córkę ostatnich prawowitych właścicieli Irenę z Wolskich
Wołkowską. Z inicjatywy rodziny w latach 2003 – 2007 trwały
prace konserwatorskie przy polichromii na sklepieniu, przeprowadzone
też zostały w latach 2003 – 2004 badania archeologiczne, a w 2005
r. położony nowy gontowy dach.
Pragnieniem
właścicieli jest dokonanie rewitalizacji obiektu, polegającej na
odtworzeniu ceglanej posadzki, pieca kaflowego i gomółkowego
przeszklenia okien. Po zakończeniu tych prac w lamusie zostanie
pomieszczona ogólnie dostępna ekspozycja prezentująca odkryte w
trakcie prac obiekty i przybliżająca historię dworu hawłowickiego.
dr
hab. Marian Wolski, prof. UPJP II
Zwiedzanie zabytku możliwe po
wcześniejszej rezerwacji.
kontakt telefoniczny:
Centrum
Kultury Sportu i Turystyki w Pruchniku - (16) 628 80 65
Halina
Stańko - 609 887 155
Zdjęcia autorstwa dr hab. Mariana Wolskiego, prof. UPJP II
Wieża widokowa zimą
Oficjalne otwarcie wieży miało miejsce 11. października 2014 roku. Wieża stoi niedaleko zabudowań przysiółka Korzenie, poniżej kopca Tatarskiego. Można do niej dojechać, chociaż ostatni kilkudziesięciometrowy odcinek trzeba pokonać polną drogą. Taras widokowy jest na około 16. metrze wieży. Z wieży można dojrzeć elementy krajobrazu oddalone nawet o ponad 20 kilometrów. Turyści wchodzący na nią zabierają ze sobą aparaty fotograficzne i lornetki.
Wieża stoi na zboczu. Widok w stronę Korzeni przysłania wzniesienie. Kilkaset metrów przed nią, przy drodze prowadzącej do przysiółka, na skraju lasu wybudowano wiatę, w której turyści mogą odpocząć i rozpalić grilla.
5 czerwca 2016 roku obchodziliśmy 1050. Rocznicę Chrztu Polski. W Pruchniku część obchodów tego wielkiego wydarzenia miało miejsce właśnie na placu wieży widokowej. Jest to wspaniałe, malownicze miejsce, idealne dla imprez plenerowych.